A. ĐẶT CTTQ TỪ 1 CHẤT CỤ THỂ:
Đây là cách đặt CTTQ của 1 chất bất kỳ, bất kể dạng nào, miến là có CTPT hoặc tự vẽ 1 cấu tạo ngẫu nhiên để suy ra CTPT.
Ví dụ 1: Xác định CTTQ của dãy đồng đẳng chứa chất C6H8
C6H8 + xCH2 = C6+xH8+2x
Đặt 6 + x = n —> x = n – 6 —> Số H = 8 + 2x = 2n – 4
—> CTTQ là CnH2n-4
Ví dụ 2: Xác định CTTQ của dãy đồng đẳng chứa chất HCOO-NH3-CH2-CH2Br
CTPT là C3H8O2Br —> Dãy đồng đẳng C3H8O2Br + xCH2 = C3+xH8+2xO2Br
Đặt 3 + x = n —> x = n – 3 —> Số H = 8 + 2x = 2n + 2
—> CTTQ là CnH2n+2O2Br
Ví dụ 3: Xác định CTTQ của dãy đồng đẳng muối amoni của amin no, đơn chức, mạch hở với đipeptit tạo bởi các amino axit cùng dãy với Gly
Ta vẽ 1 chất ngẫu nhiên, nên vẽ chất nhỏ nhỏ để dễ tính:
NH2-CH2-CONH-CH2-COONH3-CH3 —> C5H13N3O3
C5H13N3O3 + xCH2 = C5+xH13+2xN3O3
Đặt 5 + x = n —> x = n – 6 —> Số H = 13 + 2x = 2n + 1
—> CTTQ: CnH2n+1N3O3
Chú ý: Mọi CTTQ đều bắt đầu bởi CnH2n… nên để cho nhanh gọn ta có thể nhẩm ngay:
C5H13N3O3 có 13 = 2.5 + 1 —> CnH2n+1N3O3
C6H14N2O2 có 14 = 2.6 + 2 —> CnH2n+2N2O2
C9H10ClBrO4 có 10 = 2.9 – 8 —> CnH2n-8ClBrO4
C7H6Br2O2Na có 6 = 7.2 – 8 —> CnH2n-8Br2O2Na
C5H7O2Na có 7 = 5.2 – 3 —> CnH2n-3O2Na
B. ĐẶT CTTQ KHI CÓ ĐỘ BẤT BÃO HÒA VÀ SỐ O, N:
CTTQ của hiđrocacbon:
+ CxHy, trong đó y chẵn và y ≤ 2x + 2, độ bất bão hòa k = (2x + 2 – y)/2
+ CnH2n+2-2k, trong đó k = Số liên kết pi + Số vòng (π + v)
Ví dụ:
+ Ankan (k = 0π + 0v = 0) —> CnH2n+2
+ Anken (k = 1π + 0v = 1) —> CnH2n
+ Ankin (k = 2π + 0v = 2) —> CnH2n-2
+ Aren (k = 3π + 1v = 4) —> CnH2n-6
CTTQ của dẫn xuất:
+ CxHyOzNt (t lẻ thì y lẻ, t chẵn thì y chẵn, y ≤ 2x + 2 + t, độ bất bão hòa k = (2x + 2 + t – y)/2
+ CnH2n+2-2k+xNxOy
Các dẫn xuất khác: Khi thêm 1 halogen bớt đi 1H, thêm 1Na bớt đi 1H…