Ở nước ta, nước mắm truyền thống được sản xuất thủ công từ cá cơm theo các giai đoạn chính như sau:
+ Giai đoạn 1: rửa sạch cá cơm rồi trộn cá với muối ăn theo tỉ lệ nhất định.
+ Giai đoạn 2: ủ hỗn hợp (cá cơm và muối ăn) trong các thùng gỗ, chum, sành….từ 6 đến 24 tháng. Thời gian ủ càng lâu thì chất lượng mắm càng cao.
+ Giai đoạn 3: thu được nước cốt của mắm ( gọi là mắm nhĩ) có hàm lượng đạm rất cao.
+ Giai đoạn 4: lọc mắm nhĩ, pha chế và đóng chai. Trước đây, người ta thường dùng than củi sạch trong quá trình lọc mắm.
Câu 1. Cho các phát biểu sau:
(1) Quá trình làm nước mắm có bản chất là thủy phân protein trong cá cơm thành các α-amino axit.
(2) Không nhất thiết phải sử dụng muối ăn làm nguyên liệu để sản xuất nước mắm.
(3) Hàm lượng đạm trong nước mắm được tính theo hàm lượng nguyên tố oxi.
(4) Than củi sạch có tác dụng hấp phụ các tạp chất, bụi bẩn có trong nước mắm.
(5) Chai nước mắm khi sử dụng lâu ngày có thể có tinh thể muối ăn đóng cặn ở đáy chai.
Số phát biểu đúng là
A. 3. B. 4. C. 1. D. 2.
Câu 2. Xét đúng sai:
a) Để đánh giá chất lượng của nước mắm, người ta thường dựa vào độ đạm (số gam nitrogen trên 100 mL nước mắm). Khi dùng 100 kg cá cơm (chứa 70% nước, 20% protein và 10% lipid và các chất khác) để làm nước mắm thì thu được 90 lít nước mắm có độ đạm là 20,05 . Biết rằng: 1 gam protein chứa trung bình 16% khối lượng nitrogen.
b) Muối ăn trong giai đoạn 1 giúp bảo quản, ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây hư hỏng, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lên men.
c) Giai đoạn 2 protein trong cá cơm sẽ bị thủy phân thành các amino acid và các sản phẩm chứa nitrogen khác.
d) Than củi sạch được sử dụng trong giai đoạn 4 ở quá trình lọc mắm có tác dụng hấp phụ tạp chất, giúp nước mắm trong hơn, sạch hơn; góp phần loại bỏ các mùi không mong muốn, cải thiện chất lượng nước mắm.
Câu trả lời tốt nhất
Câu 1.
(1) Đúng
(2) Sai, muối ăn là nguyên liệu bắt buộc để sản xuất nước mắm, vừa tạo vị mặn vừa bảo quản nước mắm.
(3) Sai, hàm lượng đạm bằng %N (chỉ tính N trong các hợp chất mà hệ tiêu hóa có thể hấp thụ).
(4) Đúng
(5) Đúng, mắm chứa rất nhiều muối nên có thể đóng cặn dưới đáy chai.
Câu 2.
(a) Sai
mN = 100.20%.16% = 3,2 kg = 3200 gam
90 L nước mắm chứa 3200 gam N —> 100 mL nước mắm chứa 3,56 gam N
(b) Đúng, muối ăn có nồng độ cao giúp ức chế các vi khuẩn gây thối rữa, ngăn cản quá trình phân hủy không mong muốn. Đồng thời, muối tạo môi trường ưu thế cho các vi khuẩn có lợi (vi khuẩn ưa mặn) hoạt động, thúc đẩy quá trình lên men protein thành amino acid → tạo hương vị đặc trưng của nước mắm.
(c) Đúng, trong quá trình ủ (giai đoạn 2), nhờ enzyme nội sinh trong cá và vi khuẩn lên men, protein sẽ bị phân giải (thủy phân) dần thành amino acid – thành phần chính góp phần tạo vị ngọt cho nước mắm. Ngoài ra còn có các peptide ngắn, ammonia, và các sản phẩm chứa nitrogen khác.
(d) Đúng, than củi (đặc biệt là than hoạt tính) có cấu trúc rỗng, diện tích bề mặt lớn, nên có khả năng hấp phụ tốt các tạp chất hữu cơ, màu, mùi lạ giúp nước mắm trong hơn, loại bỏ mùi hôi không mong muốn, cải thiện độ tinh khiết và mùi vị.